အိပ်ဇောဘရိတ် နှင့် အင်ဂျင်ဘရိတ်

အိပ်ဇောဘရိတ်သည် ဒီဇယ်အင်ဂျင်အတွက်ဖြစ်သည်။ ဒီဇယ်အင်ဂျင်သည် ဓာတ်ဆီအင်ဂျင်နှင့်ကွာခြားသည်မှာ ဆီမကျွေးသော အခါ ဓာတ်ဆီအင်ဂျင်ကဲ့သို့လည်ပတ်မူနှန်းထိုးကျသွားခြင်းမရှိချေ။

သို့ ဖြစ်ရာ ယာဉ်ကိုအရှိန်လျော့ကျသွားစေရန်အတွက် အင်ဂျင်အားကို သုံးရန်မဖြစ်တော့ ချေ။ တစ်နည်းပြောရလျှင် ဂီယာပြောင်းပေးခြင်းဖြင့်ကားကို အရှိန်လျော့ချ ပေးနိုင်ခြင်းလည်းမရှိချေ။ ထိုကြောင့်ဘီးများတွင်တပ်ဆင်ထားသည့် ဘရိတ်စနစ်ကိုသာအားကိုးအားထားပြုနေရသည့်အဖြစ်မှလွတ်စေရန် အိပ်ဇောဘရိတ်ကို တပ်ဆင်ပေးထားကြသည်။

၎င်း၏အဓိကတာဝန်မှာ ဘီးတွင် တပ်ဆင်ထားသည့်ဘရိတ်စနစ်မပါဘဲ ၎င်းချည်းသက်သက်ဖြင့်ကားကို အရှိန်လျှော့ချပေးခြင်းဖြစ်သည်။ အိပ်ဇောဘရိတ်ကိုစေခိုင်းပုံမှာ အမျိုးမျိုးရှိသည်။ အလိုလျောက်စနစ်ဆိုပါက လီဗာကိုလွှတ်လိုက်သည်နှင့် အိပ်ဇောဘရိတ်စတင်အလုပ်လုပ်သည်။ ခလုတ်ဖြင့်ထိန်းချုပ်ပါက စတီယာရင်အနီးတွင်ရှိသောခလုတ် ကိုဖွင့်ပေးလိုက်မှ အလုပ်လုပ်သည်။ ပိတ်ထားလျှင်အလုပ်လုပ်မည်မဟုတ်ပါ။ အချို့ကားတို့တွင် အိပ်ဇောဘရိတ် မှသက်ရောက်မူပေးပုံအပြင်း၊အလယ်၊ အလတ်၊အပျော့စသဖြင့်ချိန်နိုင်ရန် ခလုတ်တွင်စီစဉ်ပေးထားသည် လည်းရှိပေသည်။

သုံးသင့်မသုံးသင့်

အိပ်ဇောဘရိတ်သည် မြို့တွင်း၌သာသုံးသင့်ပြီး အဝေးပြေးခရီးလမ်းတွင် မသုံးသင့်၊အမြန်လမ်းမကြီးတွင်သုံးပါက ဘာမှမထူးစသဖြင့် ပြောဆိုကြသည် များရှိပါတယ်။ထိုအချက်မမှန်ပါ။ အိတ်ဇောဘရိတ်သည်ဘရိတ်စနစ်တစ်မျိုး သာဖြစ်သည်။ ယာဉ်ကို အရှိန်လျှော့ချသောအခါဘီးတို့ တွင်ပါရှိသည့်ဘရိတ် စနစ်ကို အထောက်ကုူပေးသည်။ သို့ဖြစ်ရာဘရိတ်ရှူးအစားသက်သာစေသည့်အပြင်ယာဉ်တန်ချိန်နှင့် ကုန်တန်ချိန်စုစုပေါ်င်းတန်ဖိုးများပြားနေပါက အိပ်ဇောဘရိတ်ကို သုံးခြင်းသည် ဘေးကင်းစေပါတယ်။

ကားဘီးမှဘရိတ်သည်ဘရိတ်ရှုးပူတက် လာပြီးဘရိတ်လျှော့နင်းသွားသည့်ပြသာနာ ရှိသည်။တောင်ဆင်းလမ်းမျိုးတွင် ဘရိတ်ကို တောက်လျှောက်နင်းပေးနေရပေ ရာရှူးပူတက်ပြီးဘီးခွေပါပူသည်အထိ ကူးစက်ရောက်ရှိသွားသည်။ အိပ်ဇောဘရိတ်ကိုတွဲသုံးပေးထားပါက ဘီးဘရိတ်များအထိုက်အလျောက် သက်သာမူရရှိစေမည်ဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့်ကုန်တင်ယာဉ်ကြီးများ၊ ဘတ်စ်ကား များ သာမကဒီဇယ်အင်ဂျင်တပ်ဆင်ထားသည့် ပစ်ကပ်အချု့ိတို တွင်အိပ်ဇောဘရိတ်တပ်ဆင်ပေးထားကြောင်းကိုလည်းကြော်ငြာထားသည် ကိုတွေ့ရသည်။ ထိုသို့ တပ်ဆင်ပေးထားကြောင်းကိုလည်းကြော်ငြာ တွင်ဝင့်ကြား စရာတစ်ခုအဖြစ်ထည့်သွင်းကြလေ့ရှိသည်။သို့ဖြစ်ရာ အိပ်ဇောဘရိတ်သညိလိုအပ်၍တပ်ဆင်ပေးထားခြင်းဖြစ်သဖြင့် မပျက်ကွက် သုံးစွဲသင့်ကြောင်း အကြံပေးလိုသည်။

အလုပ်လုပ်ပုံ

ကားအင်ဂျင်မှစွန်ပစ်သော ဓာတ်ငွေ့အမျိုးမျိုးသည် အိပ်ဇောပိုက်မှ တဆင့်ပိုက်ဝသို့ရောက်ရှိကယာဉ်ပေါ်မှခုန်ဆင်းပြီးကျန်နေရစ်ကြရသည်။ထိုသို့ပိုက်လိုင်းတစ်လျှောက်ဓာတ်ငွေ့များသွားကြရာ၌ရှေ့သို့တိုးရာ၌ပြေပြေပြစ်ပြစ်မဖြစ်ပါကနောက်ပြန်လန်သည်တန်ပြန်သက်ရောက်မူဖြစ်ပေါ်ပါသည်။ထိုသို့နောက်ပြန်သက်ရောက်မူကြောင့်အင်ဂျင်လည်ပတ်မူနှ ုန်း ကိုလျော့နည်းစေသည်။ဤသဘောတရားကို အခြေခံပြီးအိပ်ဇောဘရိတ် ကိုတည်ဆောက်ပေးထားပါသည်။အိပ်ဇောမှဖြတ်သန်းစီးဆင်းသည့်ဓာတ်ငွေ့ များကို တားဆီးပေးခြင်းဖြင့်အင်ဂျင်ပေါ်နောက်ပြန်သက်ရောက် မူဖြစ်ပေါ်စေကာ အင်ဂျင်လည်ပတ်မူကို လျှော့ချပေးသည်။

ထိုသို့အင်ဂျင်လည်ပတ်မူကိုလျော့ ချခြင်းဖြင့်ကားဘီးလည် ပတ်မူကိုလျော့ချပေးကာယာဉ်ကို အရှိန်လျော့ပေးလိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ ဤကိစ္စ၌ သဘောပေါက်ရမည်မှာ အိပ်ဇောဘရိတ်သည် ဘရိတ်အဖြစ်ယာဉ်ကို အရှိန်လျော့ချပေးနိုင်သည်မှာမှန်သော်လည်း ကားဘီးတွင် ပါရှိသည့် ဘရိတ်စနစ်ကိုထောက်ကူပြုပေးခြင်းဖြင့်ယင်း ဘရိတ်စနစ်သက်သာမူရစေရန်အတွက်သာဖြစ်သည်။အိပ်ဇောဘရိတ်ချည်း သက်သက်ကို အားကိုးအားထားပြုကာယာဉ်ကိုထိန်းကျောင်းမောင်းနှင် ခြင်းမပြုအပ်ချေ။ အိပ်ဇောဘရိတ်စနစ်တည်ဆောက်ထားပုံအမျိုးမျိုးရှိရာ၌အချု့ိ ဘရိတ်တို့သည်အင်ဂျင်လည်ပတ်နှုန်းနိမ့်ကျနေပါက အလုပ်မလုပ်တော့ချေ။သတ်မှတ်လည်ပတ်နှုန်းပြည့်ပြည့်ဝဝဖြင့် မောင်းနှင်နေချိန်၌သာအလုပ် လုပ်သည်။အချို့အိပ်ဇောဘရိတ်တို့သည် ဒီဇိုင်းအပိုင်းအားနည်းချက်ရှိသဖြင့် အသံထွက်သည်။

အိပ်ဇောဘရိတ် ဒီဇိုင်းအမျိုုးမျိုးရှိနေကြရာ၌အလုပ်လုပ်သည့် အခြေခံသဘောတရားမှာ အတုူတူပင်ဖြစ်သည်။အင်ဂျင်မှ စွန်ထုတ်လိုက် သည့် အိပ်ဇောဓာတ်ငွေ့များကို အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိပိတ်ကာတား ဆီးပေးသည်။လုံးဝပိတ်လိုက်ခြင်းမဟုတ်ချေ။ဓာတ်ငွေ့များရှေ့သို့ ခရီးဆက်မရတော့သဖြင့် နောက်ကြောင်းပြန်သည့်သက်ရောက်မူ ဖြစ်ပေါ်စေကာ စက်ရှိန်သတ်ပေးသည်။ထိုသို့နောက်ကြောင်းပြန်သည့်ဖိအားသည် အင်ဂျင်လည်ပတ်နှ ုန်းများလျှင်ပိုများမည်ဖြစ်သည်။ယေဘု ယျအားဖြင့်၆၀ပီအက်စ်အိုင်အထိရှိနိုင်သည်။ယင်းဖိအားဖြင့်ပစ္စတင်ကို အပေါ်မှဖိချပေးထားသည်။ထိုအခါ အင်ဂျင်လည်ပတ်နှ ုန်းလျော့ ကျသွားလေတော့သည်။

အိပ်ဇောဓာတ်ငွေ့တို့အကုန်လုံးကို လုံးဝပိတ်မပစ်သည်မှာ အကြောင်းရှိသည်။ တစ်ချက်မှာ ဖိအားပြင်းထန်လွန်းသဖြင့်အိပ်ဇော ဘရိတ်အနီးတစ်ဝိုက်တွင်အပူချိန်အလွန်အမင်း ထိုးတက်သွားနိုင်သည်။အိပ်ဇောဓာတ်ငွေ့တို့သည်နဂိုကတည်းက ပူပြီးသားဖြစ်ပေရာ အပူချိန်တက်နှ ုန်းမြန်ဆန်မည်ဖြစ်ပြီးအိပ်ဇောဘရိတ်အိမ်ကိုအက်ကွဲစေနိုင်သည်။နှစ်အချက်မှာ အင်ဂျင်ကို ထိခိုက်ပျက်ဆီးစေလိမ့်မည်။သို့ ဖြစ်ရာအင်ဂျင်ခံနိုင်ရည်ရှိသလောက်ကိုသာပိတ်ကာပေးခြင်းပြု ရပေမည်။အချု ိ့အင်ဂျင်တို့သည် ၃၀ ပီအက်စ်အိုင်အထိသာခံနိုင်ရည်ရှိကြသည်။အင်ဂျင်အများစုသည် ၄၀ ပီအက်စ်အိုင်ကျော်ပါက ထိခိုက်ပျက်စီးနိုင်သည်။သို့ ဖြစ်ရာခံနိုင်အတိုင်း အတာထက်လျော့နည်းသောဖိအားပမာဏဖြစ်နေအောင် ချိန်းပေးထားကြ၏။ ထိုသို့အိပ်ဇောဓာတ်ငွေ့ကိုသုံးစွဲခြင်းကြောင့်ဆီစားမများဖို့ လည်း လိုအပ်လှပေရာအမြန်နှ ုန်းနည်းနည်းဖြင့်မောင်းနှင်ရာတွင်လည် အိပ်ဇောဘရိတ်အလုပ်မလုပ်အောင်ချိန်ပေးထားကြရသည်။

ဂျိုတ်ဘရိတ်

ဂျိတ်ဘရိတ်(jake brake) ဟုခေါ်တွင်ကြသည့်အင်ဂျင်ဘရိတ်ကို ၁၉၆၁ခုနှစ်ကတည်းကဈေးကွက်တွင်ဂျက်ကော့ဗီဟီကယ်စစ္စတမ်အင့်အမည်ရှိအင်ဂျင်ဘရိတ်အထူးပြုလုပ်ကိုင်သည့်လုပ်ငန်းမှ စတင်ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ယခုအခါရွှေရတုကို ကျော်လွန်ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ ဂျိတ်ဘရိတ်ကို ကမ်းမင်းဆိုသူက တီထွင်ဖြစ်စေခဲ့ရန် နောက်ခံဇာတ် လမ်းတစ်ပုဒ် ၁၉၃၁ခုနှစ်၌ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ထိုနှစ်သြဂုတ်လ၌ ကမ်းမင်းသည် အဖော်နှစ်ဦးဖြင့်အတူနယူူးယောက်မှလောစ့်အိန်ဂျယ်လိစ်သို့ အလတ်စားအရွယ်ရှိထရပ်ကားဖြင့်အမြန်ဆုံးမောင်းနှင်မူစံချိန်သစ်တင်ရန်ခရီးနှင်ခဲ့ကြသည်။

လမ်းခရီးတစ်နေရာ၌မြွေလိမ်မြွေကောက်ဖြစ်နေသည့် လမ်းကြောင်းတစ်ခုဖြတ်သန်းမောင်းနှင်ရသည်။လမ်းမှာ ကျောက်ခင်းလမ်းဖြစ် သည်။ရထားလမ်းကိုလည်းဖြတ်သန်းထားသည်။ထိုနေရာတွင်တွေ့ကြုံခဲ့ ရပုံကို ကမ်းမင်းကဤသို့ပြန်ပြောပြခဲ့သည်။ငါးရက်မြောက်နေ့တွင်ကျွန်တော် တို့ကာဂျွန်တောင်ကြားလမ်းနေရာကိုရောက်ပါတယ်။အတူပါလာတဲ့ဒေ့ဗ်က တစ်မှေးအိပ်ပါတယ်။ မအိပ်ခင်မှာ သူကကျွန်တော်ကို သတိပေးပါတယ်။တောင်ကြော တစ်လျောက်လမ်းဖောက်ထားရတာဖြစ်လို့အကွေ့ကောက်တွေ ရှိနေတဲ့အပြင် ၃၅မိုင်ရှည်တဲ့တောင်ဆင်းလမ်းလည်းရှိနေပါတယ်သတိကြီးစွာ ထားပြီး မောင်ပါလို့သူကပြောခဲ့ပါတယ်။

‘ကာဂျွန်တောင်ကြားဖြစ်ကြောင်းစိုက်ထူပေးထားတဲ့ဆိုင်းဘုတ် ငယ်ကို ကျွန်တော်သတိမထားလိုက်မိဘူအချိန်က ညဘက်ကြီးဖြစ်နေတာကိုး၊တောင်ဆင်းလမ်းကြောကို ရောက်တော့မှ ကာဂျွန်တောင်ကြော လမ်းကို ဖြတ်နေရပြီဆိုတာသိလိုက်တယ်။အဆင်းမှာ ကားကိုအရှိန်ထိန်းဖို့ ဘရိတ်သုံးပေမဲ့မရဘူး။ဂီယာနံပါတ်(၃)နဲ့မောင်းနေပါတယ်။အရှိန်က မလျော့ဘူး၊ကားကမနှေးသွားပါဘူး။

အဲဒီတော့ စိတ်ထဲပူပန်နေမိသည်။အဲဒီအချိန်မှာရှေ့တည့်တည့်မှာရထားတစ်စီးကန့်လန့်ဖြတ်သွား တာမှောင်ထဲမှာတရိပ်ရိပ်လှမ်းတွေ့လိုက်တယ်။ကားကရထားကိုပြေးဆောင့်ဖို့ သွားနေတယ်။ကံ သီလို့မသေခဲ့ကြတာပါ။ရထားလမ်းဆီအရောက်မှာ ရထားနောက်ဆုံးတွဲက ကားလမ်းကို့ဖြတ်ကျော်သွားတယ်။ ရထားနှင့် ကားလက်မ အနည်းငယ်ပဲလွှတ်သွားပါတယ်။ ထိုညက အဖြစ်အပျက်ကို ကမ်းမင်းမမေ့ချေ။ ၂၄နှစ်ကြာ ၁၉၅၁ ခုနှစ်၌အလုပ်မှ အငြိမ်းစားယူချိန်၌အင်ဂျင်ဘရိတ်ကို သူတီထွင် ဖန်တီးနိုင်ဖို့ စတင်ကြိုပမ်းခဲ့ပါတယ်။ ခုနှစ်နှစ်တိုင် သူလေ့လာကြံဆခဲ့ပြီးချိန်တွင်စိတ်ကူးကောင်းတစ်ခုကို သူရရှိသွားသည်။ဒီဇယ်အင်ဂျင်မှ ကင်ရှပ်တစ်ချောင်း၏ပုံမှန်လှ ုပ်ရှားနိုင် မူနှင့်ချိတ်ဆက်ပြီးဘားအဖွင့်အပိတ်လုပ်ပေးပြုလုပ်ပေးနိုင်အောင်သူတီထွင် တည်ဆောက်နိုင်ခဲ့ပြီး မူပိုင်ခွင့်ကိုမှတ်ပုံတင်ရခဲ့သည်။

စမ်သပ်မောင်နှင်မူများ အကြိမ်ကြိမ်ပြုခဲ့ပြီး၁၉၆၀ ခုနှစ်တွင် စက်ရုံတည်ပြီး စတင်ထုတ်လုပ်ခဲ့ရာ၁၉၆၁ ခုနှစ်တွင်စတင်ဖြန့်ဖြူးရောင်း ချနိုင်ခဲ့သည်။ အင်ဂျင်ဘရိတ်သည် အင်ဂျင်ထဲမှ ဓာတ်ငွေ့ဖိအားကို လျှော့ချကာ အင်ဂျင်စက်ရှိန်ကျအောင် လုပ်ပေးခြင်ဖြစ်သည်။အင်ဂျင်ထဲမှ ထွက်လာသော အိပ်ဇောဓာတ်ငွေ့များနှင့်မဆိုင် ချေ။ဓာတ်ဆီအင်ဂျင်တို့ လီဗာကိုလွှတ် လိုက်သောအခါ ရယူသောလေ ငတ်မွတ်သွားသဖြင့် အင်ဂျင်လည်ပတ်မူကို ထိုးကျသွားပြီး ချိတ်ဆက်ပေးသော အင်ဂျင်အစိတ်ပိုင်းများ လည်ပတ်မူကို လျော့ကျစေသည်။ထိုအခါဂီယာနှင့်ချိတ်ဆက်ထားသော ဘီးတု ိ့သည်လည်း လည်ပတ်နှ ုန်းလျော့ကျသွားပြီးကားကို အရှိန်လျှော့ချပေးလိုက်ကြသည်။

ဒီဇယ် အင်ဂျင်တွင်ထိုသို့မဖြစ်ပေါ်ချေ။ဒီဇယ်အင်ဂျင်တွင်ထိုသု ိ့မဖြစ် ပေါ်သဖြင့် အင်ဂျင်ကို ဘရိတ်အဖြစ်အသုံးမပြုနိုင်ချေ။သို့ဖြစ်ရာသီးခြား ကိရိယာတပ်ဆင်ကာအင်ဂျင်ကို ဘရိတ်အဖြစ်သုံးနိုင်အောင် ဖန်တီးထားကြရ၏။ထိုကိရိယာကို အချိန်ကိုက်လုပ်ကိုင်ပေးနေရသည်။ အင်ဂျင်အလုပ်လုပ်ပုံ ဖြစ်စဉ်ကိုကြည့်ပါကပစ္စတင်ကိုအထက်သို့ ထိုးတင်ပြီးဆလင်ဒါ အခန်းတွင်းရှိလေဆီအနှောဓာတ်ငွေ့ထုကို ဖိသိပ်ပစ် လိုက်သည်။ဖိအားမြင့်မားချိန်၌ဒီဇယ်အငွေ့တို့မီးလောင်ပေါက် ကွဲပြီးပစ္စတင်ကိုပါအားပါပါဖြင့် ပြန်တွန်းချပစ်လိုက်သည်။

ထိုဖြစ်စဉ်မှရသောတွန်းဖိအားဖြင့်အင်ဂျင်လည်ပတ်နေသည်။ ဓာတ်ငွေ့တို့ကို ဖိသိပ်နေစဉ်အင်ဂျင်ဘရိတ် ကိရိယာ၎င်း၌ရှိသော အပေါက်ကို ဖွင့်ချပစ်လိုက်သည်။ထိုအခါဖိအားမလုံလောက်တော့သဖြင့် မီးလောင်ပေါက်ကွဲနိုင်ခြင်းမရှိတော့ချေ။ထိုသု ိ့ဓာတ်ငွေ့တို့ကို ဖိသိပ်လိုက်တိုင်းအပေါက်ဖွင့်ချပေးခြင်းဖြင့် အင်ဂျင်ထဲမှဖိတွန်းအား မရနိုင်အောင် လုပ်ပေးကာစက်ရှိန်သတ်ပေသည်။

ပြသာနာမှာအပေါက်ဖွင့်ချိန်ဓာတ်ငွေ့တု ိ့ပြင်ပလေထုဆီသို့ အင်ဂျင်ထဲမှတိုးဝှေ့ထွက်ကြရာ၌တရှူးရှူးအသံကျယ်ကျယ်မြည်သည်။တိတ်ဆိတ်နေသောညဘက်မျိုးမှာ၌အိမ်ထဲအိပ်ပျော်နေသူတို့ကိုလမ်းပေါ်မှ လှမ်းနုှိးနိုင်လောက်အောင်အသံကျယ်လောင်သည်။ အိပ်ဇောဘရိတ်သည် စွန့်ပစ်ရန်ထွက်လာသည့်ဓာတ်ငွေ့တို့ကို လိပ်ပြာတောင်ပံဘားဖြင့် ပိတ်ပေးကာတားဆီးပေးခြင်းဖြစ်သည်။ ထို သို့ရှေ မှဆီးပိတ်ပေးကာတားဆီးသဖြင့်ဖြစ်သည်။ထိုသိုရှေ့မှဆီးပိတ်လိုက်သဖြင့် နောက်ကြောင်းပြန်သက်ရောက်မူများဖြစ်ပေါ်ကာ အင်ဂျင်ကို စက်ရှိန်သတ် ပေးခြင်းဖြစ်သည်။

Source: Y.M.T (Facebook.com)